Historia Muzeum Geologicznego UWr do roku 1945

Początki Muzeum Geologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego sięgają roku 1812, kiedy to na Uniwersytecie Wrocławskim powstał Gabinet Mineralogiczny (Mineraliencabinet) ze zbiorami minerałów, skał i skamieniałości, mieszczący się w pojezuickim Konwikcie św. Józefa przy ul. Kuźniczej 35 (Schmiede-Brücke 35). Założycielem i dyrektorem Gabinetu był Karl von Raumer (1783-1865), pierwszy profesor geologii na Uniwersytecie Wrocławskim. Wykładał on zarówno oryktognozję, czyli naukę o minerałach, jak i geognozję (geologię). Jego następcą w latach 1819-1832 był Henrik Steffens (1773-1845), a później do roku 1854 - Ernst Friedrich Glocker (1793-1858).

W latach 1855-1891 Katedrę Geologii i Mineralogii na Uniwersytecie Wrocławskim piastował Carl Ferdinand Roemer (1818-1891), wybitny geolog i paleontolog, twórca i pierwszy dyrektor otwartego w 1868 r. uniwersyteckiego muzeum mineralogiczno-geologicznego o nazwie: Muzeum Mineralogiczne Królewskiego Uniwersytetu Wrocławskiego (Das Mineralogische Museum der Königlichen Universität Breslau). Powstało ono na bazie Gabinetu Mineralogicznego, którego zbiory zostały staraniem Ferdynanda Roemera bardzo znacznie wzbogacone o nowe nabytki, głównie skamieniałości zwierzęce i roślinne. Już w 1866 r. Katedra Geologii i Mineralogii wraz ze zbiorami została przeniesiona do nowego budynku, tzw. Gmachu Instytutów (Institutengebäude), wzniesionego u zbiegu ulic Grodzkiej i Szewskiej (Burg-Strasse, Schuh-Brücke). Powstanie tego gmachu, w którym mieściły się ponadto Instytut Farmacji i Instytut Fizyki, było wielką zasługą Ferdynanda Roemera. Geologia i mineralogia otrzymały w nim na swoje potrzeby całe II piętro. Dziś budynek ten jest siedzibą Wydziału Farmacji Akademii Medycznej.

Przejmując w 1855 r. Gabinet Mineralogiczny Ferdynand Roemer stwierdził w jego zbiorach duże braki. Po odejściu E.F. Glockera, który własną bogatą kolekcję zabrał ze sobą, Gabinet bazował głównie na tym, co zakupił jeszcze K.v. Raumer. Najbardziej wartościowa była kolekcja minerałów, zbiory petrograficzne zawierały jedynie niezbyt okazałe próbki skał Śląska, a skamieniałości było niewiele. W tej sytuacji Ferdynand Roemer zakupił liczne kolekcje, głównie skamieniałości roślinnych i zwierzęcych, a także przekazał Uniwersytetowi własne bogate znaleziska. Stworzył Muzeum, które było dziełem jego życia. Jego najbardziej zasłużonymi współpracownikami przy urządzaniu Muzeum byli mineralog profesor Martin Websky i kustosz dr H. Fiedler. W 1868 r. F. Roemer wydał przewodnik po Muzeum. Zgodnie z zawartym tam opisem zbiory były podzielone na trzy działy: 1. Zbiory dydaktyczne (Lehr-Sammlungen), 2. Zbiory główne (Haupt-Sammlungen), 3. Zbiory ekspozycyjne (Schau-Sammlungen).

Zbiory ekspozycyjne były wystawione w oszklonych gablotach zajmujących cztery sale: petrograficzną, paleontologiczną, mineralogiczną i śląską. Szczególnie wiele serca włożył Ferdynand Roemer w urządzenie działów paleontologicznych, w których okazy były uporządkowane dwojako: zarówno w układzie systematycznym jak i stratygraficznym. Muzeum było dostępne nie tylko dla studentów i ludzi nauki, ale i dla ogółu społeczeństwa. We wstępie do przewodnika jego autor z dumą napisał, że wrocławskie Muzeum jest najlepiej pomyślane i urządzone spośród placówek tego typu w Niemczech, choć ilością i bogactwem zbiorów przewyższały je w owym czasie muzea w Berlinie, Wiedniu i Monachium.

Jeszcze za czasów F. Roemera profesor na Katedrze Geologii i Mineralogii Uniwersytetu Wrocławskiego prowadził wykłady i z zakresu mineralogii z krystalografią i z geologii wraz z paleontologią. Dopiero w 1893 r. nastąpiło rozdzielenie tych dziedzin, najpierw w zakresie dydaktyki, a później utworzono odrębne instytuty. Podziałowi uległy też zbiory gromadzone odtąd w dwóch odrębnych muzeach: mineralogicznym, którego dyrektorem został Carl Hintze (1851-1916) i geologiczno-paleontologicznym, kierowanym od roku 1893 do 1917 przez Fritza Frecha (1861-1917).

Fritz Frech, geolog o bardzo wszechstronnych zainteresowaniach, jako dyrektor Instytutu i Muzeum Geologiczno-Paleontologicznego zaprowadził w podległej sobie jednostce duże zmiany, co stało się możliwe dzięki znacznemu powiększeniu zajmowanej przez nią przestrzeni. Muzeum zostało bardzo unowocześnione; jego imponujący opis podaje F. Frech w Księdze Jubileuszowej Uniwersytetu Wrocławskiego wydanej w 1911 r.

Zbiory Muzeum Geologicznego w czasach F. Frecha znacznie się wzbogaciły. Badania naukowe prowadzone przez pracowników Instytutu w wielu egzotycznych krajach sprzyjały gromadzeniu okazów z różnych części świata. Okres ten tak opisuje Mieczysław Pater (1997) w swojej "Historii Uniwersytetu Wrocławskiego do roku 1918": "Pod względem bogactwa zbiorów, ich znakomitego opisu naukowego, klasyfikacji obiektów, materiałów pomocniczych, instrumentów, wrocławskie muzeum geologiczno-paleontologiczne nie miało sobie równych w Niemczech".

Następcami F. Frecha na stanowisku dyrektora Instytutu Geologicznego i Muzeum Geologicznego byli kolejno: w latach 1919-1926 - Hans Cloos (1885-1951), do roku 1931 - Wolfgang Soergel (1887-1946) i do roku 1945 - Erich Bederke (1895-1978).

Erich Bederke był dyrektorem Instytutu i Muzeum Geologicznego w okresie, który obejmował także czasy drugiej wojny światowej. W 1944 r. zbiory Muzeum Geologicznego, podobnie jak Muzeum Mineralogicznego, zostały wywiezione z Wrocławia. Największa ich część została zdeponowana w kościołach w Świerzawie i Strzegomiu, co niewątpliwie przyczyniło się do ocalenia licznych kolekcji. Wiele okazów niestety zaginęło, a częściowo zbiory uległy rozproszeniu. Po wojnie Muzeum Geologiczne odrodziło się w nowym kształcie, ale już w innej siedzibie.